Riviervissen hebben overstromingen van riviervlaktes nodig om te overleven. De vis kan er paaien en opgroeien. Menselijk ingrijpen in de rivierloop bedreigt echter de overlevingskans van riviervis. Dat hebben onderzoekers aangetoond aan de Wolga in Rusland. NWO-onderzoeker Konrad Gorski hoopt op dit onderzoek op 12 november aan de Wageningen Universiteit te promoveren.
Riviervlakten overstromen in veel gevallen elk voorjaar door regenval of smeltwater Daardoor zijn ze tijdelijk toegankelijk voor vissen. Tegenwoordig zijn er, grotendeels door ingrijpen van de mens, in negentig procent van de riviervlakten in de wereld geen natuurlijke overloopgebieden meer. Hoewel al duidelijk was dat riviervissen lijden onder dit gebrek aan vloedvlakten, brengt Gorski nu voor het eerst boven water welke factoren cruciaal zijn voor de overlevingskansen van de geschubde koudbloedigen.
Zo blijkt het nauw te luisteren of de rivier op het juiste moment in het jaar buiten zijn oevers treedt en lang genoeg om geschikte paaiplaatsen bereikbaar te maken. De hoeveelheid water die de riviervlakte blank zet moet groot genoeg zijn en de overstroming mag niet te vroeg of te laat in het seizoen optreden. Komt de overstroming te vroeg dan zijn de temperaturen te laag voor de voortplanting en kan jonge vis niet groeien. Bij een late overstroming is het groeiseizoen te kort. Vissoorten die de vloedvlakte niet meer als paai- of kraamgebied kunnen gebruiken, verdwijnen.
Konrad Gorksi gebruikte een riviervlakte van de Wolga als onderzoeksgebied. Door het bemonsteren van volwassen vissen, het verzamelen van vislarven en het vangen van jonge visjes stelden de onderzoekers vast waar en wanneer de vis zich voortplant en hun nakomelingen opgroeien. Ze combineerden die gegevens met metingen aan waterstromingen en overstromingsgegevens uit satellietbeelden. Zo kon voor de hele riviervlakte (30x100 km) de relatie tussen overstroming, de aanwezigheid van geschikte voortplantings- en opgroeigebieden en de aanwezige vissen worden bepaald.
Stroomafwaarts van de stad Wolgograd heeft de Wolga een grote riviervlakte. Deze is nog grotendeels natuurlijk, en wordt niet door dijken beschermd, waardoor de riviervlakte elk voorjaar kan overstromen. Dit maakt de Wolga-riviervlakte een model voor Europese laaglandrivieren, ook met het oog op ecologisch herstel van rivieren in Nederland. Ook in Nederland is het belangrijk dat de uiterwaarden regelmatig overstromen in de juiste tijd van het jaar. Vissen zijn beter in staat te reageren op die overstromingen wanneer ze erop kunnen anticiperen.
De promotie van Konrad Gorski maakt onderdeel uit van het onderzoek van dr.ir. Leo Nagelkerke, dr.ir. Erwin Winter en prof.dr. Hans Middelkoop, dat werd gefinancierd vanuit het programma Water van NWO-gebied Aard- en Levenswetenschappen.
