President Barack Obama heeft een zwaar eerste jaar. Niet in het minst dankzij de conservatieve nieuwszender Fox. Het Witte Huis pikt dat niet meer en heeft openlijk de oorlog verklaard.
Scott P. Brown? Nooit van gehoord. Maar sinds deze week kent iedereen hem in Amerika. Hij is de nieuwe senator van Massachusetts, een Republikein. En dat is bijzonder, want Massachusetts was altijd voor de Democraten. De zetel die Brown nu in gaat nemen, behoorde zo ongeveer sinds mensenheugenis toe aan de onlangs overleden Ted Kennedy.
Je zou kunnen zeggen, en daar is niet eens zo heel veel fantasie voor nodig, dat Brown zijn verkiezing te danken heeft aan Fox News. Zijn belangrijkste campagnepunt was zijn aversie tegen de hervorming van het gezondheidsstelsel, het grote onderwerp van president Barack Obama. Door de krappe marges in het Congres komt nu mogelijk de hele wet in gevaar.
Bij Fox is ongetwijfeld de vlag uitgegaan. De hervorming is heel belangrijk voor de Democraten, maar een grote gruwel voor de Republikeinen. Het conservatieve Fox maakte een hele show van deze vorm van ‘staatsbemoeienis’ en ‘socialisme’.
Death panels
Sarah Palin, de running mate van de Republikein John McCain tijdens de laatste presidentsverkiezingen én de nieuwe politieke commentator van Fox, verzon zelfs de death panels die over het lot van zieke burgers moesten gaan beslissen. Niks van waar, maar wel effectief. Onder meer door de strijd tegen de plannen van Obama was het afgelopen jaar voor Fox het beste sinds de oprichting in 1996. Meer kijkers dan ooit, meer winst dan ooit.
Bill O’ Reilly
Bill O’ Reilly is de grote naam van Fox. Of ‘Bill Oh Really?’, zoals zijn vijanden hem noemen. Hij presenteert het best bekeken nieuwsprogramma van Amerika: The O’Reilly Factor. Hij is rechts, vaderlandslievend en ijdel, hij zegt wat hij denkt en hij schaamt zich nergens voor. Zoals dwars door zijn gasten heen praten bijvoorbeeld, als hij het niet met ze eens is. Of schreeuwen en wijzen. Of iemand ‘shut up’ toebijten als hij genoeg heeft van de discussie. ‘SHUT UP!’
Heeft u gelogen?
Maar vaak is O’Reilly ook heel vriendelijk tegen zijn gasten. Vorige week was Sarah Palin in de studio voor haar eerste optreden als politiek commentator. Samen namen ze alle ‘linkse aanvallen’ door die Palin het afgelopen jaar over zich heen kreeg. Zo werd ze onder meer beschuldigd van liegen. ‘Heeft u gelogen?’ vroeg O’Reilly. ‘Nee, natuurlijk niet.’ ‘Ok, dan is het goed.’
Sean Hannity
Een andere prominent is Sean Hannity. Hij presenteert voor Fox zijn eigen nieuwsshow ‘Hannity’. De New Yorker is bijna net zo populair als O’Reilly, en net zo rechts, agressief en patriottisch. Vorig voorjaar baarde hij opzien door in een discussie te verklaren dat hij best wel eens gewaterboard wilde worden, omdat dat ‘natuurlijk’ geen martelen was. Bovendien: het Amerikaanse leger is bezig met een oorlog tegen terreur, dus er moet niet gezeurd worden over zoiets als waterboarding.
Glenn Beck
En er is Glenn Beck, van The Glenn Beck Show. Wie hem tekeer wil horen gaan tegen alles wat liberal is, moet even zoeken op YouTube. Zijn gegil tegen een mevrouw die hem ervan probeert te overtuigen dat het gezondheidsstelsel herzien moet worden, zoals president Barack Obama dat wil, is oorverdovend. ‘GET OFF MY PHONE!!’ Hij is ook degene die Obama een racist noemde: ‘He has a deep-seated hatred of white people.’
Roger Ailes
Wie we niet kennen is Roger Ailes, een kalende, zwaarlijvige man van 69. Hij is de baas van Fox News Channel, zoals het officieel heet. Zoals gezegd kan hij terugkijken op een gouden jaar. Wie op welk tijdstip dan ook de zender opzoekt, doet dat tegelijk met gemiddeld 1,2 miljoen anderen. De winst over het afgelopen jaar bedraagt naar verluidt 700 miljoen dollar.
God, land en familie
Roger Ailes is een man van ‘God, land en familie’, zoals hij het zelf ooit zei. Hij ziet dit credo ook als de basis van het succes van Fox. Zijn verleden ligt in de Republikeinse partij. Hij was als media-adviseur en strateeg betrokken bij de campagnes van de presidenten Richard Nixon, Ronald Reagan en George Bush senior. En hij was goed. Zo had hij de moed om tegen Nixon te zeggen dat de camera’s niet van hem hielden.
Rupert Murdoch
Rupert Murdoch, de beruchte mediamagnaat met een nogal dubieuze (rechtse) reputatie, wist dus precies wie hij in huis haalde toen hij in 1996 begon met Fox News. En dat terwijl Ailes ooit over zichzelf zei dat zijn belangrijkste kwalificatie is dat hij géén journalistenopleiding heeft genoten. Een voormalige collega in de staf van Bush karakteriseerde hem als volgt: ‘Deze man kent maar twee standen: aanvallen en vernietigen.’
Eerlijk zijn
Op het feestje ter ere van de start van Fox wist Ailes haarfijn wie hij gerust moest stellen: velen waren bang dat Murdoch via zijn nieuwe zender een conservatief alternatief wilde bieden voor wat hij beschouwt als de liberale vooringenomenheid van traditionele nieuwsmedia. Maar nee, zei Ailes: ‘Hoe belangrijk het ook is om de eerste te zijn, het is nóg belangrijker om eerlijk te zijn.’ Dat werd meteen het motto van Fox News: eerlijk en afgewogen, ‘fair and balanced’. En: ‘We report, you decide.’
Dertien jaar later, eind september vorig jaar, heeft Roger Ailes in een verder leeg Washingtons steakhouse een lunch met David Axelrod, een belangrijke adviseur van president Obama. Het is namelijk niet geheel toevallig dat het gouden jaar van Fox samenvalt met het eerste jaar van de president.
Het Witte Huis is woedend over wat het ziet als het voortdurende gehak op Obama. Ailes krijgt te horen dat Fox de lijn heeft overschreden tussen nieuws en anti-Obama-propaganda. Het gaat hier met name om de programma’s van Bill O’Reilly, Sean Hannity en Glenn Beck.
Ailes snapt niks van de kritiek, zegt hij. Hij meent dat het Witte Huis een onderscheid moet maken tussen commentatoren en journalisten. Dat is bij Fox niet anders dan bij andere zenders. Maar uit de schaarse interviews met Ailes wordt duidelijk dat ‘fair and balanced’ in de dertien jaar dat Fox bestaat een andere betekenis heeft (gekregen) dan de meeste mensen dachten. Het credo blijkt namelijk niet te slaan op de berichtgeving op zich, maar op de berichtgeving in relatie tot de andere media.
Missie
De missie van Fox is ‘het nieuws van meer balans te voorzien’ en ‘verhalen te brengen die de mainstream media laten liggen’. Met andere woorden: het zijn juist de andere media die bevooroordeeld zijn en het is aan Fox om tegenwicht te bieden aan die ‘liberale vooringenomenheid’.
Te kritisch
Uit onderzoek van het Pew Research Center for the People and the Press, een onafhankelijke opiniepeiler, blijkt dat Fox het afgelopen jaar door bijna eenderde (29 procent) van de kijkers gezien wordt als ‘te kritisch’ over Obama. Nummer twee op de lijst is CNN met elf procent. Aan de andere kant pikt de kijker er geen enkele zender uit die te lief is voor de president. Die lijst wordt aangevoerd door CNN en MSNBC (beide zestien procent), NBC (vijftien), ABC (veertien) en CBS (dertien). Fox wordt door maar vijf procent van de kijkers als te aardig gezien.
Ideologisch
Uit een ander onderzoek van Pew komt naar voren dat bijna de helft van de Amerikanen Fox ziet als de meest ideologische (lees: conservatieve) zender. En iets meer dan de helft van de Fox-kijkers vindt het meer dan prima dat de cable news talkshow hosts, dus O’Reilly, Hannity en Beck, een overduidelijke politieke mening hebben. Dit valt weer samen met de statistiek dat zeker zestig procent van de Republikeinen vindt dat de pers niet kritisch genoeg is over president Obama.
Nog eentje: de helft van de mensen die in 2008 naar Fox keek, was 63 jaar of ouder. En van de kijkers die vervolgens eens lekker gingen zitten voor O’Reilly en zijn collega’s was de overgrote meerderheid man en blank. Hieruit blijkt dat Fox een interessante, want grote markt heeft aangeboord. Die van de boze, oude, blanke man.
Laat dat nou net het menstype zijn dat niks moet hebben van Obama. Welke woorden er precies gewisseld zijn tijdens die min of meer geheime lunch in Washington tussen Ailes en de presidentiële adviseur Axelrod wordt niet duidelijk. Wel komt Obama enkele weken later, eind oktober, met een mededeling. ‘We behandelen de media op basis van de manier waarop ze ons tegemoet treden’, zegt hij. ‘En er is wat dat betreft een verschil tussen talkradio-achtige media en op nieuws gerichte media.’ Anne Dunn, hoofd communicatie van het Witte Huis, is stelliger: ‘We gaan Fox behandelen als een tegenstander.’
Wat dat betekent, wordt duidelijk als Fox niet wordt uitgenodigd voor een interviewrondje met Kenneth Feinberg, de ‘pay czar’ die de bonussen in het Amerikaanse bedrijfsleven onder de loep neemt. De boodschap: Fox is niet gericht op nieuws.
Sommige mensen vinden het goed dat het Witte Huis een zender als Fox eindelijk de oorlog verklaart. Anderen denken dat het alleen maar olie op het vuur is. Fox zelf haalt zijn schouders op. ‘Elke keer dat ze zoiets doen, gaan onze kijkcijfers omhoog’, zegt Bill Shine, vice president Programmering.
Geen eer te behalen
En de kijker/kiezer? Dat is moeilijk te zeggen. De verstokte Fox-kijkers hebben het sowieso niet op Obama, dus dat zal hem geen stemmen kosten. De vraag is ook of het Witte Huis wel moet vechten tegen uitgesproken nieuwsprogramma’s. Er zijn beangstigend veel mensen in Amerika die de satirische Daily Show van Jon Stewart, op Comedy Central nota bene, beschouwen als serieuze nieuwsbron. Aan dat soort kiezers is geen eer te behalen, menen sommige analisten. Why bother?
Dat laatste zal Obama na De Week van Scott P. Brown in Massachusetts niet meer denken. Mogelijk gaat hij Fox nog harder aanpakken. Daar zijn ze er klaar voor. Want zoals Roger Ailes ooit zei: ‘Ga niet in gevecht met mensen die graag vechten.’
